Racjonalna polska klawiatura - przypomnienie

Zachwalałem parę lat temu racjonalny układ klawiatury Marcina Wolińskiego. Nadal z dużą przyjemnością go używam, a zdecydowałem się przypomnieć, bo instalacja jest dziś dużo prostsza.

Krótkie przypomnienie zalet

Racjonalny układ klawiatury pozwala łatwo — i w łatwy do zapamiętania sposób — uzyskiwać przydatne przy pisaniu tekstów symbole Unicode. Szerzej pisałem o tym poprzednio, po latach mogę stwierdzić, że najczęściej używanymi przeze mnie znakami są wielokropek … (Alt-.), poprawne „polskie” i «francuskie» cudzysłowy (odpowiednio Alt-Shift-,, Alt-Shift-', Alt-Shift-<, Alt-Shift->) oraz krótki – i długi — myślnik (Alt-- i Alt-=).

Instalacja

Racjonalny układ jest od kilku lat (w Ubuntu od 14.04) dostępny w ramach standardowych dystrybucji X11, jako układ pl(intl) (formalnie jest to wariant intl układu pl). Technicznie odpowiednie definicje znajdują się (na Ubuntu) w pliku /usr/share/X11/xkb/symbols/pl, instalowanym w ramach pakietu xkb-data.

Wybór w środowiskach graficznych

Używając graficznego środowiska takiego jak GNOME czy KDE trzeba po prostu wybrać ten układ w ramach ustawień klawiatury. Nazywa się Polish (international with dead keys) (albo, po polsku, Polski (międzynarodowy z klawiszami akcentów)).

(powyższy zrzut ekranu pochodzi z KDE – System Settings → Input Devices → Keyboard → Layouts → [Add], w innych desktopach rzecz wygląda podobnie).

Dodając tę klawiaturę warto zarazem usunąć oryginalną, w ten sposób unikniemy przypadkowego przełączania layoutów.

Jeżeli w GNOME lub Unity układu nie widać, może być potrzebne wydanie polecenia

gsettings set org.gnome.desktop.input-sources show-all-sources true

(nakaz prezentowania w preferencjach wszystkich, także egzotycznych układów)

W ramach tych samych ustawień można aktywować również dwie inne konwencje, do których zachęcam: używanie CapsLock-a jako klawisza Compose (np. naciskając CapsLock 1 2 otrzymuję ½ a naciskając CapsLock a ^ dostaję â) oraz możliwość zabicia sesji X11 przez Ctrl-Alt-Backspace.

(w KDE zakładka Advanced w tym samym oknie konfiguracji klawiatury)

Wybór w prostszych window-managerach

Przy pracy w prostszych window-managerach trzeba umieścić w odpowiednim skrypcie startowym:

setxkbmap 'pl(intl)'

(robiłem tak w czasach pracy z Awesome).

To polecenie może być też czasem przydatne ad hoc, do jednorazowego włączenia układu — np. na gościnnym desktopie.

Alternatywie można wpisać tę definicję do /etc/X11/xorg.conf by była systemowo domyślna ,np.:

Section "InputClass"
    Identifier "system-keyboard"
    MatchIsKeyboard "on"
    Option "XkbLayout" "pl"
    Option "XkbModel" "pc105"
    Option "XkbVariant" "intl"
    Option "XkbOptions" "compose:caps,terminate:ctrl_alt_bksp"
EndSection

(ostrzeżenie: notuję sobie składnię ale sam nie korzystałem z tej techniki).

Konfiguracja na konsoli

Układ można włączyć także na konsoli (sprawa może mniej przydatna, ale zapewnia pewną spójność).

Należy w tym celu przeedytować plik /etc/default/keyboard, wpisując tam:

XKBMODEL="pc105"
XKBLAYOUT="pl"
XKBVARIANT="intl"
XKBOPTIONS="compose:caps,terminate:ctrl_alt_bksp"

(model może być też inny, np. XKBMODEL="microsoft4000", w tym momencie nie jest bardzo istotny) a następnie wydać polecenie:

sudo dpkg-reconfigure keyboard-configuration

Program spyta o model klawiatury (można tu wybrać coś innego niż pc105, wyświetlane są ładne nazwy) a następnie poprosi o potwierdzenie aktualnie wpisanego układu (należy zaakceptować, inaczej wejdziemy w menu konfigurowania od początku):

potem zostaje jeszcze przejść przez dodatkowe ekrany i zakończyć wizard.

Efektem jest regeneracja initramfs i zmiana pliku /etc/console-setup/cached.kmap.gz (ten ostatni jest ładowany przez skrypt startowy console-setup.conf). Po reboocie skróty typu Alt-. zaczynają działać także na konsoli.

Co ciekawe, keyboard-configuration uruchomione w trybie wybierania układu klawiatury (gdy odpowiemy No na pytanie o zaakceptowanie dotychczasowych ustawień) nie daje tego wariantu do wyboru. Podobnie nie ma go wśród efektów:

 localectl list-x11-keymap-variants pl

Niemniej, układ na konsoli działa.

Zamiast podsumowania

Układ Marcina jest ładnym przykładem pogodzenia siły wyrazu z możliwościami pamięciowymi człowieka. Standardowy układ również zawiera trochę interesujących znaków, z których nigdy nie korzystałem bo nigdy nie pamiętałem, gdzie się znajdują (np. polskie cydzysłowy są w nim dostępne, jako … M-v i M-:). Drobiazgi mają znaczenie.