Klawiatura czyli jak wpisać polski cudzysłów

Popularyzacja utf-8 powoli odsyła do lamusa nieszczęsną rywalizację iso-8859-2 z windows-1250. Praca w wieloplatformowym środowisku nie musi już oznaczać ciągłego oglądania krzaczków zamiast ą, ś i ź (znaków ± i š – czyli odpowiednio linuksowego ą pod Windows i windowsowego ą pod Linuksem – chyba nigdy nie widziałem w ich prawdziwej roli). Można też pisać Müller zamiast Mueller (od czasów Pana procesującego się w latach 90-ych z TP S.A. o to, by jego nazwisko w książkach telefonicznych pisano z umlautem, nauczyłem się zwracać na to uwagę).

I na tym, tak naprawdę, adaptacja utf-8 zazwyczaj się kończy.

Tymczasem unicode pozwala na więcej. Można – na przykład – zaprzestać używania cala (") jako cudzysłowu, do dyspozycji są poprawne „polskie cudzysłowy” (a także ‹inne› «ich» ’rodzaje’). Można rozróżniać minus (3-4) od myślnika (trzy – cztery), slash (/home/marcin) od ułamka (3⁄4) czy x od mnożenia (3×4). Można marzyć o 30°C. A zdanie da się zakończyć prawdziwym wielokropkiem…

Stosunkowo mała popularność tych (i innych) znaków wynika wyłącznie z trudności w ich wprowadzaniu. Przeszukiwanie tablic znaków jest zajęciem zbyt uciążliwym, by prowadzić je w trakcie pisania.

Klawiatura Marcina Wolińskiego

Artykuł napisałem aby zarekomendować racjonalny układ polskiej klawiatury autorstwa Marcina Wolińskiego. Wygląda on następująco:

Kolejne cztery znaki to - odpowiednio - klawisz wciśnięty samodzielnie, z shiftem, z prawym altem, wreszcie z prawym altem i shiftem wciśniętymi naraz.

Jest to zwykła metoda wpisywania polskich znaków rozszerzona na dodatkowe klawisze. Tak jak wciskając na powyższe sposoby klawisz N dostaję kolejno n, N, ń i Ń, tak (stosując układ Marcina) klawisz [ dostarczy mi [, {, ‹ i «.

Symbole Alt-Shift z rzędu numerycznego – i tylko one – są martwe (tj. czekają na dodatkową literę i się z nią łączą). Przykładowo, cytowany wcześniej ü uzyskałem wciskając PrawyAlt-Shift-2, puszczając klawisze i wciskając u.

Zalety

Sama możliwość wpisywania z klawiatury przydatnych w polskiej pisowni symboli nie jest jedyną zaletą racjonalnego układu. Przede wszystkim jest on intuicyjny i dość łatwy do – przynajmniej częściowego – zapamiętania. Gdzie tylko jest to możliwe, rozszerzone znaki są skojarzone z podobnymi symbolami: myślnik to Alt-minus, wielokropek to Alt-kropka, stopień to Alt-zero,… Obrazek układu klawiszy mimo wszystko trzymam pod ręką ale korzystam z niego rzadko.

Układ jest też całkowicie zgodny ze zwykłym polskim układem klawiszy – dodaje nowe kombinacje ale niczego nie psuje.

Patrz też szczegółowy artykuł Marcina, min. omawiający przyczyny wyboru położenia dla każdego ze znaków.

Instalacja

Instalacja przebiega dokładnie tak, jak opisał ją autor:

1. Pobieramy plik mwplkeyb.ubuntu9.04.diff (Ubuntu 9.04 i nowsze) lub mwplkeyb.ubuntu8.04.diff (Ubuntu 8.04, Debian 5.0).

2. Nakładamy go jako patch na katalog klawiatur X11 (de facto jest to edycja znajdujących się tam plików konfiguracyjnych X11):

      cd /usr/share/X11/xkb/
      sudo patch -b -p1 < ścieżka/do/mwplkeyb.ubuntu9.04.diff
      

3. Wymuszamy zauważenie przez X11 nowych układów (wystarczy przelogowanie się, nie zawsze jest konieczne).

4. Zmieniamy układ klawiatury:

5. w GNOME2: w ramach preferencji Keyboard → Layouts → Add → Country: Poland, Variant: «International (with dead keys)»

6. w GNOME3: w ramach preferencji Region and Language → Layouts → [+] → «International (with dead keys)»

7. w innych środowiskach graficznych analogicznie,

8. w ostateczności z palca: setxkbmap 'pl(intl)'

Ja używam tego układu na Ubuntu 10.04 i 11.04, w obu wypadkach instalacja przebiegła bez problemów.

Uwaga: w razie aktualizacji Xorg operacja może wymagać powtórzenia.

Uzupełnienia

Jako dodatkowe uzupełnienie, można rozważyć włączenie klawisza Compose (da się to zrobić w ramach preferencji klawiatury, np. w Gnome2 Keyboard → Layouts → Options → Compose key position). Ja wybrałem tam CapsLock (normalnie go niemal nie używam).

Przykładowy efekt: uderzam (bez przytrzymywania) klawisz Compose (u mnie CapsLock), t i m, powstaje ™. Uderzam CapsLock, 3 i 4, powstaje ¾. Uderzam CapsLock, + (shift–-) i -, dostaję ±. Caps Lock, - i > dają →. Caps Lock, > (shift-.) i = dają ≥.

Dostępne mapowania są trochę chaotyczne i w całości raczej nie do zapamiętania ale kilka wybranych można opanować i stosować.

Spis wszystkich kombinacji znajduje się w pliku /usr/share/X11/locale/en_US.UTF-8/Compose (u mnie - używam locale en_US.UTF-8 - dla innych locale analogicznie), przy czym klawisz Compose oznaczają wpisy z etykietą <Multi_key>.

A po rosyjsku?

Skoro o wprowadzaniu znaczków, jeszcze może słowo o tym, jak najłatwiej napisać здравствуй.

Ze zwykłego rosyjskiego układu przy pomocy klawiatury ASCII korzystać się właściwie nie da. Używalne są wersje fonetyczne (układ Russian Phonetic jest obecnie dostępny w standardowej konfiguracji X11, dla starych linuksów patrz tutaj), przypisujące rosyjskie litery klawiszom o zbliżonym brzmieniu (np. rosyjskie Ф dostaję wciskając F, szczegółowy opis – patrz ten artykuł) ale i tu łatwo się mylić a do tego trzeba przełączać się między pisaniem po polsku i po rosyjsku.

Mi najlepiej, przynajmniej przy pisaniu pojedynczych zdań czy krótkich tekstów, służy internetowy serwis translit.ru. By dostać здравствуй otworzyłem tę stronę, wstukałem zdravstvuj, skopiowałem i wkleiłem.

Zapis z translit.ru jest podobny jak w klawiaturach fonetycznych ale w paru brzegowych wypadkach nieco bardziej intuicyjny dzięki możliwości stosowania kombinacji liter (np. ж dostaję pisząc zh a nie szukam go pod średnikiem). No i stale widać pomoc…