Terminal pod ręką

Używam linii komend. Często, intensywnie, do bardzo wielu czynności. Nie muszę. GNOME i KDE obrosły masą wizualnych narzędzi, prawie wszystko da się wyklikać. Po prostu wolę. Napisanie cp albo mv zajmuje mi mniej czasu niż otwarcie odpowiednich folderów i ciąganie myszą, apt-get install cośtam jest zdecydowanie prostsze od uruchamiania i przeklikiwania Centrum Oprogramowania i tak dalej.

Zarazem widzę, że dla wielu użytkowników Linuksa konsola jest czymś totalnie obcym. I dotyczy to nie tylko komputerowych nowicjuszy ale też osób, które bez żadnych problemów konstruują złożone makra w programach biurowych, wpisują wyrafinowane wyrażenia w arkuszach, używają tekstowych komend w grach, nawet programują. Czyli wykonują czynności zauważalnie trudniejsze od obsługi shella.

Powodów jest wiele i ich analiza nie jest dzisiaj moim celem. O jednym z nich przekonałem się na własnej skórze: gdy korzystałem z windowsowego laptopa, moja chęć do używania konsoli radykalnie zmalała. Bo ... była trudno dostępna. Przeklikiwanie się przez parę poziomów menu, potem jeszcze zawsze nie ten co trzeba katalog.

Dzisiaj o sposobach dzięki którym którym linuksowy wiersz poleceń zawsze mam pod ręką.

Popup

Kiedykolwiek potrzebuję wykonać jakieś polecenie ad hoc, naciskam F12. Wysuwa się okienko terminala, w którym mogę wpisać potrzebną mi komendę. Powtórne F12 chowa je ale go nie zamyka, mogę zostawić tam działający program, zostaje zachowany bieżący katalog.

Służącym do tego programem jest tilda (na Ubuntu i Debianie dostępna w pakiecie: apt-get install tilda). Program ten dodałem do autostartu, poprawiłem w ustawieniach rozmiar okienka i skrót klawiszowy i od tej chwili zawsze mam pod ręką gotowy terminal.

Tilda nie jest jedyną opcją, do wyboru jest jeszcze guake (także używające bibliotek GNOME) oraz yakuake (używające komponentów KDE i z nim zintegrowane - min. korzystające z profili konsoli KDE). Te programy także są dostępne w pakietach (apt-get install guake albo apt-get install yakuake).

Funkcjonalnie są do siebie zbliżone, lekką przewagę ma yakuake, które potrafi zrobić split okna. Wybrałem tildę, bo pozwala w preferencjach ustalić rozmiar i położenie okna, a ja wolę mieć je wyświetlane z lewej strony a nie centralnie.

Terminal dla bieżącego folderu

Drugie przydatne usprawnienie to możliwość otwarcia terminala w katalogu aktualnie wyświetlanym w nautilusie. Po prostu opcja Open in Terminal (vel Otwórz terminal) dostępna w menu File (Plik) a także w menu pod prawym klawiszem.

Opcja jest dostępna po doinstalowaniu wtyczki do nautilusa. Na Debianie/Ubuntu:

sudo apt-get install nautilus-open-terminal

(po czym trzeba zrestartować nautilusa, np. przez killall nautilus albo przez przelogowanie się).

W KDE jest jeszcze lepiej. Dolphin nie tylko ma analogiczną opcję (Narzędzia/Otwórz terminal) ale także potrafi wyświetlać miniterminal dołączony do swojego okna, do tego zmieniając bieżący katalog ilekroć zostanie on zmieniony przy pomocy myszy.

Włączamy go przy pomocy Widok/Panele/Terminal (albo F4).

Wreszcie, jako miłośnik Emacsa muszę też wspomnieć o M-x shell, które otwiera terminal w katalogu aktualnie edytowanego pliku, a także o M-!, które pyta o polecenie, wykonuje je i wyświetla wynik w nowym oknie edytora.

Podobne opcje ma też parę innych edytorów czy środowisk programistycznych.

Po co

Po co komu ten terminal?

Oprócz uruchamiania skryptów czy programów konsolowych, widzę dwie podstawowe grupy zastosowań.

Pierwszą jest szybsze, bardziej ergonomiczne uruchamianie aplikacji i wykonywanie typowych czynności. Powiedzmy, że chcę podedytować w gimpie screenshots/firefox.png. Myszą muszę w tym celu przejść przez dwa poziomy menu (klikając kolejno Aplikacje, Grafika, GIMP i musząc poświęcić chwilę uwagi zlokalizowaniu odpowiedniego menu i trafieniu weń) a następnie wykonać sekwencję kliknięć w samym Gimpie (Plik, Otwórz a potem pracowite przeklikiwanie i przewijanie okna otwierania pliku). W terminalu napiszę

gimp sc«TAB»fi«TAB»«ENTER»

(tabulator dopełnia nazwy plików) i już.

Powstaje komenda:

$ gimp screenshots/firefox.png

która ma drobną wadę: terminal pozostaje zablokowany. Można go odzyskać odsyłając program w tło: wciskam Ctrl-Z a następnie piszę bg ale prościej jest nieco zmienić polecenie, dopisując na końcu znaczek &:

$ gimp screenshots/firefox.png &

('&' oznacza: nie czekaj na koniec działania programu tylko od razu pozwól wprowadzać następne polecenia).

Druga dotyczy operacji realizowanych na bardzo wielu plikach i wymaga nieco większej wiedzy na temat shella. Przykładowo, tak skasujemy wszystkie pliki .bak we wszystkich podkatalogach katalogu sources:

$ find ~/sources -name '*.bak' -exec rm {} \;

a tak można skonwertować wszystkie pliki .png w bieżącym katalogu na .jpg:

$ for file in *.png; do \
      convert $file `basename $file .png`.jpg; done

for, find, convert…

Skoro już dałem te przykłady, krótkie wyjaśnienie o co chodzi.

Polecenie find jest dość złożone ale w najczęściej używanej formie ma postać:

$ find katalogPoczątkowy czegoSzukamy -exec polecenie \;

gdzie czegoSzukamy to albo coś w stylu -name '*.png' (maska nazwy pliku) albo -type f (szukanie wszystkich plików) czy -type d (szukanie katalogów) a polecenie jest dowolną komendą w której magiczne oznaczenie {} zostanie zastąpione nazwą znalezionego pliku. Zacytowany wyżej find znajdzie wszystkie pliki .bak i dla każdego wykona rm nazwaPliku.bak.

Polecenie for łatwiej zrozumieć gdy napiszemy je używając znaków nowego wiersza zamiast średników. Powyższe wyglądałoby tak:

for file in *.png
do 
    convert $file `basename $file .png`.jpg
done

Dla każdego pliku o rozszerzeniu .png jego nazwa zostanie zapisana do zmiennej $file, po czym zostanie uruchomione polecenie convert ....

Drobną dodatkową magią jest tutaj napis `basename $file .png`. Odwrócone apostrofy wykonują podaną komendę i wklejają zamiast niej to, co wypisała na standardowe wyjście (tj. na ekran). Przykładowo, jeśli robiąc powyższe mam w katalogu plik test.png, w odpowiednim obrocie pętli pojawi się $file o wartości test.png i powstanie komenda:

convert test.png `basename test.png .png`.jpg

Shell wywoła komendę basename test.png .png, ta wypisze po prostu test, zatem ostatecznie do wykonania zostanie

convert test.png test.jpg

Skomplikowane? Trochę tak. Ale gdy porównajmy trud napisania tej komendy z ręcznym konwertowaniem pięciuset plików po kolei...